ท้องเสีย หรือโรคอุจจาระร่วง (diarrhea) คือการถ่ายอุจจาระที่มีลักษณะเหลวมากกว่า 3 ครั้งต่อวัน หรือการถ่ายอุจจาระที่เป็นน้ำ มีมูกเลือดปนมากกว่า 1 ครั้ง ก็จัดว่าเป็นอาการท้องเสีย ซึ่งนอกจากอุจจาระที่เหลวแล้ว ผู้ที่มีโรคอุจจาระร่วงอาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดบิดเกร็งท้อง หรือมีไข้
“เมื่อมีอาการท้องเสีย ภาวะขาดน้ำและสูญเสียเกลือแร่คือปัจจัยสำคัญที่อาจทำให้เสียชีวิตได้” โดยภาวะขาดน้ำสังเกตได้จากอาการกระหายน้ำมาก ปัสสาวะน้อย มีสีเหลืองเข้มจัด ปากแห้ง ลิ้นแห้ง ผิวแห้ง และเมื่อมีภาวะขาดน้ำรุนแรงจะทำให้มีอาการวิงเวียน มึนงง กระสับกระส่ายและอาจทำให้เกิดภาวะช็อคได้
สาเหตุของโรคอุจจาระร่วง
ท้องเสียเกิดได้จากหลายสาเหตุได้แก่
• การติดเชื้อโรค ไม่ว่าจะเป็นเชื้อแบคทีเรีย เชื้อโปรโตซัว เชื้ออะมีบา หรือแม้กระทั่งเชื้อไวรัส โดยจะมีอาการถ่ายเหลว มีไข้ อาจมีมีมูกเลือดปนมากับอุจจาระที่มีกลิ่นเหม็นผิดปกติคล้ายหัวกุ้งเน่า
• อาหารเป็นพิษ จากการที่รับประทานอาหารที่ปนเปื้อนสารพิษ โดยจะมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ร่วมกับมีอาการถ่ายเหลว
• การที่ไม่สามารถย่อยอาหารบางชนิดได้ เช่น คนที่ไม่สามารถย่อยแลคโตสที่อยู่ในนมวัว จึงทำให้มีอาการถ่ายเหลวเมื่อดื่มนม
• การรับประทานอาหารบางประเภท เช่น สารทดแทนความหวานที่มีในเครื่องดื่มหรืออาหารต่างๆ
• การรับประทานยาบางประเภท เช่น ยาฆ่าเชื้อแบคทีเรียชนิดออกฤทธิ์กว้าง ที่จะไปฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่ช่วยปรับสมดุลทำให้มีอาการท้องเสียได้
• การทำงานของระบบทางเดินอาหารและลำไส้ที่ผิดปกติ
การป้องกันตัวจากอาการท้องเสีย
การเลือกรับประทานอาหารที่ถูกสุขอนามัย เป็นปัจจัยสำคัญที่จะป้องกันไม่ให้เกิดอาการท้องเสีย โดยควรเลือกรับประทนอาหารที่ปรุงสุกใหม่ๆ ล้างผักและผลไม้สดให้สะอาดก่อนรับประทาน หลีกเลี่ยงการทานเนื้อสัตว์ดิบ ของหมักดอง รวมถึงผลิตภัณฑ์จากนมในกรณีที่ไม่สามารถย่อยแลคโตสในนมได้
นอกจากนี้การล้างมือให้สะอาดก่อนรับประทานอาหารทุกครั้ง ก็สามารถป้องกันการรับประทานอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อแบคทีเรีย สาเหตุของอาการท้องเสียได้
การปฏิบัติตัวเมื่อมีอาการท้องเสีย
1. จิบเกลือแร่บ่อยๆ เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำและเกลือแร่ โดยต้องเลือกรับประทานเกลือแร่ที่เหมาะสำหรับอาการท้องเสียโดยเฉพาะ เนื่องจากถ้าใช้เกลือแร่สำหรับออกกำลังกายที่มีปริมาณน้ำตาลที่มาก อาจทำให้อาการท้องเสียแย่ลง นอกจากนี้ ควรจิบบ่อยๆ แทนการดื่มครั้งละมากๆ เพราะอาจจะทำให้อาการท้องเสียแย่ลงได้เช่นกัน
2. รับประทานผงถ่าน หรือยาที่ช่วยดูดซับสารพิษและน้ำในลำไส้ ที่จะทำให้อุจจาระมีลักษณะแข็งขึ้น ช่วยบรรเทาอาการท้องเสียได้
3. ถ้ามีอาการไข้ คลื่นไส้ อาเจียน ปวดบิดเกร็งท้อง อ่อนเพลียมาก หรือมีมูกเลือดปนมากับอุจจาระ ให้รีบปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร เพื่อที่จะได้เลือกจ่ายยาที่เหมาะสมกับอาการ
